Hương vị khó quên từ quả Thanh Yên

1. Nguồn gốc:

Thanh yên còn gọi là quả phật thủ, một loại trái chua (Citrus limonimedica) thuộc họ chi cam chanh; là loại cây bản địa của Ấn Độ, Myanmar và các vùng Địa Trung Hải. Tại Việt Nam, cây này được trồng từ Lạng Sơn đến Lâm Đồng.

2. Đặc điểm:

Cây có thể cao từ 1,5 đến 5 m, quả tròn dẹt hoặc có hình thù như bàn tay, màu vàng chanh, khi chín có mùi dịu và thơm, ít nước và chua nên phần được sử dụng nhiều nhất là vỏ. Vỏ thanh yên dày và sần sùi, được dùng làm mứt hay chiết xuất tinh dầu dùng trong công nghệ nước hoa, mỹ phẩm cũng như dược phẩm.

3. Công dụng:

• Đảo Corse ở miền nam nước Pháp là nơi sản xuất thanh yên hàng đầu vào thế kỷ thứ 19, với loại rượu liqueur đặc sản gồm cồn, đường, thanh yên, chiết xuất từ thực vật...
• Từ thời xa xưa, tinh dầu thanh yên được dân gian sử dụng trước cả chanh, làm thuốc trị liệu các bệnh về phong thấp. Giàu hydrat cacbon và acid amin tác động liên kết đến hoạt động của nang lông và sợi lông, đây là một loại dưỡng tóc rất tốt. Flavonoid (vitamin PP) trong thanh yên có khả năng chống các gốc tự do và tính sát trùng cao nên được sử dụng để trị mụn, các bệnh về da hoặc làm thành phần chính trong các loại thuốc trị ho.
• Khi pha loãng ở tỷ lệ nhất định, nước uống thanh yên có tính năng khử độc, lợi tiểu và lọc gan. Riêng quả thanh yên chín có thể tỏa mùi hương rất mạnh và lâu, thích hợp để làm sạch môi trường không khí cho phòng ốc nhà cửa, nhất là phòng trẻ em.
• Trong thực phẩm, cùi quả thanh yên ngâm trong đường rồi chế thành mứt có mùi thơm đặc biệt rất được ưa chuộng. Theo y văn cổ truyền, thanh yên được dùng chữa đau tức hơi vùng dưới tim (tâm hạ khí thống), ho có đờm (đàm ẩm khái thấu), nôn mửa do hơi đưa ngược lên (khí nghịch ẩu thổ).
• Vỏ và cùi quả thanh yên nhai nuốt nước, sẽ làm tan đờm kết để chữa ho.
• Liều dùng: 3-9 g/ngày, dưới dạng thuốc sắc, hoặc chế thành hoàn tán. Lá và rễ cây thanh yên sắc nước uống cũng có tác dụng chữa các bệnh trên. Dịch quả thanh yên được dùng chữa bệnh hoại huyết, giun sán, nôn mửa. Ở Ấn Độ, người ta dùng rễ thanh yên trị giun, táo bón, nôn mửa, sỏi niệu đạo.
• Cho vài giọt tinh dầu vào bồn tắm sẽ giúp bạn xua đuổi mệt mỏi và lo âu của một ngày bận rộn.

Ngoài mứt thanh yên, người ta còn sử dụng tinh dầu thanh yên cho các món sốt, kem, bánh, yaourt hay cocktail trái cây, để tăng thêm hương vị món ăn. Từ mứt thanh yên, bạn có thể pha chế thành món trà mật ong rất tốt khi viêm họng hay ho khan. Bạn có thể tự làm mứt thanh yên, với 2 kg thanh yên chín, 2 lít nước, 3-4 kg đường, 2 trái chanh. Cắt thanh yên thành lát mỏng và ngâm vào nước 24 giờ. Hầm chín thanh yên trong vòng 1 giờ, sau đó cho đường và nước cốt chanh vào và tiếp tục đun sôi 15 phút nữa. Cho ngay vào lọ thủy tinh sạch. Bên cạnh đó công ty Lotte ChilSung Beverage đã sản xuất ra rượu Soju vị thanh yên được yêu thích hàng đầu xứ sở kim chi, và hiện nay được phát triển mạnh mẽ tại các nước Châu Á trong đó có Việt Nam.